Jak żyć lepiej?

Kuba

Korzyści z dobrej kontroli cukru odczuwasz Ty, ponieważ dzięki temu czujesz się lepiej na co dzień. Kiedy cukier we krwi jest zbyt wysoki albo zbyt niski, czujesz się chory i zmęczony. Dobra kontrola cukru we krwi zapobiega poważnym późnym powikłaniom cukrzycy. Ostatnie zalecenia dotyczące leczenia cukrzycy typu 1 określają, że w prawidłowo wyrównanej cukrzycy poziom cukru przed posiłkiem jest niższy niż 6.5 mmol/l (120 mg/dl), a 1.5 - 2 godziny po posiłku - poniżej 9.0 mmol/l (160 mg/dl). Utrzymuj poziomy cukru powyżej 4.0 mmol/l (70 mg/dl), aby zmniejszyć ryzyko hipoglikemii. Aby uniknąć hipoglikemii nocnej staraj się, aby wartości glukozy we krwi przed snem wynosiły 6.0 - 7.5 mmol/l (110-135 mg/dl).
Profil 24-godzinny
Najbardziej wartościowe informacje uzyskasz, jeżeli będziesz mierzył poziom cukru przed każdym posiłkiem, 1.5 godziny po posiłku, przed snem i czasami o 3 w nocy. Dobrze jest zrobić taki 24-godzinny profil co dwa-trzy tygodnie. Uzgodnij ze swoim lekarzem lub pielęgniarką, jak często powinieneś go wykonywać.
HbA1c
Zespół diabetologiczy opiekujący się Tobą prawdopodobnie będzie oceniał stopień kontroli cukru we krwi mierząc poziom HbA1c we krwi. Chociaż nie możesz zmierzyć tego parametru sam (wymagany jest do tego specjalistyczny sprzęt) to możesz wykorzystać informacje o HbA1c w celu poprawy samokontroli. HbA1c to pomiar ilości cukru związanego z hemoglobiną w czerwonych ciałkach krwi. Odpowiada on średniemu poziomowi cukru we krwi w ciągu ostatnich kilku miesięcy. Dlatego HbA1c jest ważnym wskaźnikiem ogólnej kontroli cukru we krwi, ponieważ w przeciwieństwie do innych jednorazowych pomiarów pokazuje on, jak był kontrolowany cukier przez pewien okres czasu. Parametr ten pomaga Tobie i Twojemu lekarzowi ustalić najlepszy sposób leczenia i śledzić na ile dobrze kontrolujesz swoją chorobę. Obecnie zalecane jest utrzymywanie poziomu HbA1c poniżej 7.5%.
DWA TYPY CUKRZYCY
Rozpoznając cukrzycę musimy sobie zadać od razu pytanie – jaki jej rodzaj wykryliśmy?
Na wstępie powiedzieliśmy, że wyróżniamy cukrzycę typu 1 - wymagającą wstrzyknięć insuliny, który dotyka głównie ludzi młodych i w sile wieku oraz oraz cukrzycę typu 2 ( nie wymagającą zwykle insuliny) dotykającą najczęściej osoby w starszym wieku. Warto jednak wiedzieć więcej - jakie są głębsze różnice pomiędzy tymi dwoma typami choroby?
O cukrzycy typu 1 - insulinozależnej - mówimy, gdy trzustka całkowicie zaprzestała wytwarzać insulinę.
Z tego powodu poziom glukozy (cukru) we krwi jest stale lub często znacznie wyższy od prawidłowego ( stan taki nazywamy - hiperglikemia), a glukoza przedostaje się do moczu.
W cukrzycy typu 1 - dla utrzymania życia i sprawności niezbędne jest wstrzykiwanie insuliny.
Wstrzyknięcie insuliny normalizuje procesy energetyczne i eliminuje zaburzenia fizjologiczne i zagrożenie powikłaniami. Bardzo ważne jest równoczesne zaprogramowanie ograniczeń, co do ilości i jakości spożywanych pokarmów - wg. kryteriów dla chorych na cukrzycę. Na cukrzycę typu 1 chorują zwykle ludzie młodzi (80% przypadków zachorowań - do 40 roku życia). Nie tak dawno wstrzykiwano insulinę podskórnie przy pomocy strzykawek, a obecnie dość powszechnie stosuje się specjalne urządzenia wstrzykujące, które ułatwiają przygotowanie i obliczenie dawki insuliny, np. popularne peny.
W cukrzycy typu 2
nie podaje się chorym insuliny. W zasadzie nie ma zagrożenia śpiączką ketonową. Na ogół choroba ta łączy się z otyłością (80% przypadków) i nadciśnieniem tętniczym (60% przypadków). Tylko co 10 przypadek cukrzycy insulinoniezależnej stwierdza się przed 40 rokiem życia, najczęściej dotyka ona osoby, które ukończyły 65 lat (60% przypadków).
Leczenie cukrzycy typu 2
Cukrzycę typu 2 – leczymy zwykle bez wstrzyknięć insuliny, gdyż w tej odmianie choroby trzustka jest zdolna do wytwarzania znaczących ilości własnej insuliny.
Jednak bez pobudzenia trzustki do zwiększenia produkcji przy pomocy leków - nie zaspokoimy potrzeb fizjologicznych organizmu. Bardzo ważne jest równoczesne zaprogramowanie ograniczeń, co do ilości i jakości spożywanych pokarmów. Często w tym typie cukrzycy dochodzi do odmiennego mechanizmu choroby - tj. sytuacji „uodpornienia się” organizmu na własną insulinę, co daje skutki podobne do wywołanych jej brakiem. Na szczęście są one łagodniejsze i również mogą być skutecznie leczone przy pomocy odpowiednich leków.
W obu typach cukrzycy bardzo ważne jest odpowiednie zaprogramowanie ograniczeń, co do ilości i jakości spożywanych pokarmów.
W żywieniu osób z cukrzycą nie stosuje się obecnie tak wielkiego rygoryzmu, jak niegdyś. Należy jednak starannie unikać cukrów prostych i dwucukrów. Są one bardzo szybko metabolizowane i podnoszą gwałtownie poziom glukozy we krwi - szczególnie sacharoza, czyli popularny rafinowany cukier z buraków lub trzciny cukrowej oraz wyroby cukiernicze obfitujące w ten produkt. Trzeba też uwzględnić podstawowe zasady prawidłowego żywienia wskazane dla wszystkich – także dla osób nie chorujących na cukrzycę. Niezbędnym jest zachowanie w diecie właściwego doboru podstawowych składników pokarmowych: węglowodanów, tłuszczów, białka. Podstawą doboru tych składników pokarmowych powinna być zasada, że węglowodany dostarczają 50-60% wartości energetycznej diety, białka 10-20%; tłuszcze 20-30%.
Jak się odżywiać w cukrzycy?

OBJAWY CUKRZYCY U OSÓB STARSZYCH
Cukrzyca bez typowych objawów jest charakterystyczna u osób starszych.
Ten rodzaj cukrzycy pojawia się u osób starszych, które najliczniej zapadają na nietolerancję glukozy i insulinooporność.
W zaawansowanym wieku początek choroby bywa często łagodny i nie wywołuje charakterystycznych wyżej wymienionych objawów.
U osób starszych występuje wydłużony okres utajenia cukrzycy.
W tym czasie objawy są bardzo skąpe, często ograniczone tylko do jednego wskaźnika, np. zmian skórnych lub zapalenia nerwu. U osób w starszym wieku znacznie rzadziej niż u młodszych występuje pragnienie. Typowe dla starości jest także podwyższenie tzw. progu nerkowego, w związku z czym u wielu chorych nie występuje cukromocz nawet przy glikemii przekraczającej 200 mg/dl (11,1 mmol/l)
Na pytanie - czy dopuszczalny poziom glukozy we krwi u osób starszych może być nieco wyższy, niż u ludzi młodych odpowiedź jest twierdząca.
Dopuszczalny poziom cukru we krwi dla osób 70-letnich jest nieco wyższy niż u ludzi młodych. Na czczo powinien on wynosić nie więcej niż 140 mg/100 ml (7.8 mmol/l), po jedzeniu zaś nie może przekraczać 180 mg/100 ml. (10,0 mmol/l). Te wyższe wartości glukozy u osób starszych są mniej niebezpieczne niż niedocukrzenie.
Obecnie w Polsce ponad połowa chorych na cukrzycę 1 i 2 typu to osoby w podeszłym wieku.
Wśród chorych hospitalizowanych z powodu powikłań cukrzycy ponad 60 proc. stanowią pacjenci zbliżający się do 70. roku życia.
Pamiętajmy, że cukrzyca typu 2 łatwo się maskuje i dlatego jest wysoce niebezpieczna dla zdrowia.
Wczesne rozpoznanie jest jednak niezbędne, bowiem choroba nie leczona zwiększa poważnie zapadalność na zawał serca, udar mózgu (przyczyna - makroangiopatia), zagraża nieodwracalną utratą wzroku (retinopatia), niewydolnością nerek (nefropatia) i innymi niebezpiecznymi dla zdrowia chorobami będącymi powikłaniem nie leczonej cukrzycy.
Ukryta cukrzyca typu 2

PRZYCZYNY CUKRZYCY W STARSZYM WIEKU
Zaawansowany wiek jest przyczyną pogarszania się tolerancji organizmu na glukozę.
U niektórych osób w miarę starzenia się stopniowo zanikają tzw. wyspy trzustkowe (wyspy Langerhansa) zawierające komórki beta wytwarzające insulinę. U osób młodych stosunek ilościowy komórek beta do innych komórek w wyspach trzustkowych wynosi 4:1, zaś u osób w wieku 80-90 lat - 2:1.
W podeszłym wieku maleje masa wątroby i mięśni, zanika aktywność fizyczna.
Te i inne zmiany zanikowe przyczyniają się także do rozwoju cukrzycy w starości. Ważną przyczyną zmniejszonego wykorzystania glukozy przez mięśnie jest charakterystyczny dla osób starszych spadek aktywności fizycznej.
Przewlekłe zapalenie trzustki i cukrzyca
Kryterium czujności diagnostycznej powinno być również przywlekłe zapalenie trzustki.
Konsekwencją przewlekłego zapalenia trzustki jest postępująca niewydolność komórek beta i wysp trzustkowych ( wyspy Langerhansa). W przebiegu zapalenia trzustki, w zwłaszcza wskutek samodestrukcji enzymatycznej dochodzi do niszczenia komórek beta trzustki - co powoduje rozwój cukrzycy typu 1 - wymagającej wstrzyknięć insuliny.
U osób w starszym wieku i otyłych wielkim zagrożeniem dla zdrowia jest rosnąca insulinooporność.
Insulinooporność oznacza utratę wrażliwość mięśni, tkanki tłuszczowej, wątroby oraz praktycznie wszystkich tkanek organizmu na insulinę, która z krwią dopływa do nich z trzustki. Insulinooporność jest stanem, w którym normalne ilości insuliny wywołują znacznie mniejszy, niż należałoby oczekiwać efekt pozyskiwania energii z glukozy. Dotyczy to przede wszystkim insuliny endogennej, czyli własnej – tak jest w cukrzycy typu 2. (W przypadku cukrzycy typu 1 trzustka praktycznie nie wydziela własnej insuliny.) Taki stan nazywa się insulinoopornością komórkową.
Jeśli komórki tłuszczowe, mięśni, wątroby, które szczególnie intensywnie przetwarzają glukozę, staną się insulinooporne, wówczas gorzej wychwytują glukozę z krwi.
Przyczyną insulinooporności są obok procesów starzenia się również uwarunkowania genetyczne, które przekazywane są blisko 20% chorych w rodzinach, w których występuje cukrzyca. Ponadto winowajcami są: otyłość, spadek aktywności fizycznej oraz zmniejszenie masy mięśniowej, inne choroby, stresy fizyczne i emocjonalne, urazy, infekcje, przyjmowane leki (np. moczopędne, kortykosterydy, fenytoina).
Oporność na działanie insuliny staje się epidemią wywołaną przez nieprawidłowe nawyki żywieniowe, siedzący tryb życia i naturalną konsekwencję - otyłość.
Otyłość jest naturalną konsekwencją nieprawidłowych nawyków żywieniowych („fast foody”) oraz minimalnej aktywności fizycznej; jest też jest częściowo zdeterminowana genetycznie. Otyłość prowadzi bezpośrednio do insulinooporności u osób pierwotnie do tego predysponowanych i do jednoczesnego ujawnienia się cukrzycy typu 2. Bardzo niepokojącym jest fakt, że mechanizm ten dotyczy coraz młodszych grup wiekowych. W niektórych krajach pediatrzy alarmują o prawdziwej epidemii cukrzycy typu 2 wśród dzieci i młodzieży.

OTYŁOŚĆ, INSULINOOPORNOŚĆ I CUKRZYCA
Otyłość jest uznanym czynnikiem ryzyka inicjacji cukrzycy typu 2, jak też jakości jej leczenia.
Cukrzyca nie zagraża osobom do tego genetycznie predysponowanym, jeśli utrzymujemy masę swojego ciała w zakresie normy.
Prawidłową masę ciała i nadwagę określa się przy pomocy wzoru Body Mass Index (BMI)
Po polsku - jest to wskaźnik masy ciała. Wskaźnika ten - BMI = waga ciała (kg) /:/ dzielona przez wzrost w (m2)
Prawidłowy BMI, według Światowej Organizacji Zdrowia, wynosi dla kobiet 22–25, dla mężczyzn 23–27.
BMI powyżej 25 - u kobiety oraz powyżej –27 u mężczyzny oznacza nadwagę. Powyżej 30 - oznacza otyłość.
Jak stwierdzono na podstawie wielu badań epidemiologicznych BMI dobrze koreluje z masą tkanki tłuszczowej oraz umożliwia ocenę zagrożenia ryzykiem cukrzycy a ponadto nadciśnienia i chorób serca.

Ryzyko zagrożenie cukrzycą w relacji do wskaźnika BMI
NADWAGA WYRAŻONA WSKAŹNIKIEM BMI
18,5 - 24,9 norma
> 25 Przeciętne
25,0 - 29,9 Podwyższony - I stopień nadwagi
30,0 - 39,9 Wysoki - II stopień nadwagi
> 40,0 Bardzo wysoki - III stopień nadwagi
PRZYKŁAD OBLICZANIA WSKAŹNIKA BMI
Dla wzrostu = 1,80 m; przy wadze = 80 kg
Waga 80 kg /(wzrost 1,80 m)2 › stąd BMI = 24,7
co oznacza wagę w normie i ryzyko nadciśnienia w granicach wartości przeciętnych.
Ale uwaga - wzór na optymalną masę ciała nie dotyczy dzieci, które rosną, sportowców oraz osób o rozbudowanej tkance mięśniowej, jak też kobiet w ciąży.
środa, 25 stycznia 2006 Mój wskaźnik Wzrost: 5,10”/1.78 cm waga 220lb/100kg = 31.64
(30.0-39.9 Wysoki stopien nadwagi). Powinienem mieć 175 lb.

oprac. mgr Edward Ozga Michalski
konsultacja prof. dr hab. med. Andrzej Danysz